Jak założyć pasiekę i legalnie sprzedawać miód?

Założenie pasieki w Polsce to proces wymagający znajomości rozbudowanych przepisów prawnych, procedur administracyjnych oraz wymogów sanitarnych i weterynaryjnych. Kluczowe jest zrozumienie, że sukces w pszczelarstwie zależy zarówno od znajomości prawa, jak i umiejętności praktycznych, a także śledzenia bieżących zmian w przepisach, takich jak nowe wymagania dotyczące etykietowania produktów pszczelich obowiązujące od 2024 roku. Poniżej znajdują się najważniejsze aspekty formalne i prawne związane z założeniem oraz prowadzeniem pasieki:

Kluczowe wymagania prawne i rejestracja pasieki

Aby założyć pasiekę w Polsce prawidłowo i zgodnie z przepisami, należy pamiętać o następujących obowiązkach:

• rejestracja pasieki w Powiatowym Inspektoracie Weterynarii niezależnie od wielkości pasieki,
• zapewnienie odległości minimum 10 metrów od budynków mieszkalnych, gospodarczych i dróg publicznych lub stworzenie przeszkody o wysokości co najmniej 3 metrów,
• oznakowanie terenu pasieki odpowiednią tablicą ostrzegawczą ze wskazaniem obecności pszczół oraz danymi właściciela,
• uzyskanie zaświadczenia lekarskiego o braku przeciwwskazań do pracy przy pszczołach,
• zabezpieczenie się poprzez polisę OC – prywatną lub rolną w zależności od skali działalności.

Niedopełnienie rejestracji pasieki skutkuje karami od 500 do nawet 5000 zł oraz odmową udziału w programach wsparcia.

Podział pasiek według skali działalności

System prawny różnicuje obowiązki dla pasiek w oparciu o liczbę rodzin pszczelich. Warto podkreślić najważniejsze progi formalno-podatkowe:

• Do 80 rodzin pszczelich – klasyfikacja jako działalność amatorska, zwolnienie z podatku dochodowego, uproszczone procedury rejestracyjne;
• Powyżej 80 rodzin pszczelich – działalność traktowana jako dział specjalny produkcji rolnej, konieczność rozliczeń podatkowych, rejestracji w Urzędzie Skarbowym oraz możliwość korzystania z KRUS;
• Wszystkie pasieki – obowiązek rejestracji w Inspekcji Weterynaryjnej i dbania o bezpieczeństwo oraz ochronę zdrowia publicznego.

Procedura rejestracji i wymagane dokumenty

Etapy prawidłowego zgłoszenia pasieki w urzędach prezentują się następująco:

• wypełnienie wniosku do Powiatowego Lekarza Weterynarii z podaniem danych osobowych, adresu, lokalizacji pasieki, liczby rodzin, sposobu prowadzenia hodowli,
• załączenie mapki terenu oraz zgody właściciela ziemi (w przypadku dzierżawy),
• uiszczenie opłaty skarbowej 17 zł za zaświadczenie,
• otrzymanie dożywotniego numeru identyfikacyjnego pasieki – niezbędnego do udziału w programach wsparcia i legalnej sprzedaży,
• bieżąca aktualizacja danych przy zmianie lokalizacji lub liczby rodzin.

W przypadku prowadzenia sprzedaży wymagane jest dodatkowe zgłoszenie pasieki jako zakładu sprzedaży bezpośredniej produktów pochodzenia zwierzęcego.

Lokalizacja i ograniczenia przestrzenne dla pasiek

Przepisy wyznaczają szczegółowe minimalne odległości, które pszczelarz musi uwzględnić:

Obiekt/infrastruktura	Minimalna odległość od pasieki
Budynki mieszkalne i gospodarcze, drogi publiczne	10 metrów
Drogi ekspresowe, autostrady	50 metrów
Szkoły, przedszkola, szpitale, place zabaw	150 metrów

Czyli, jeśli nie można dochować tych odległości, należy ustawić przeszkodę o wysokości minimum 3 metry. W przypadku pasiek wędrownych każde przemieszczenie wymaga powiadomienia służb weterynaryjnych oraz zgód właścicieli gruntów.

Koszty inwestycyjne i możliwości finansowania

Szacunkowe wydatki w pierwszym roku prowadzenia małej pasieki obejmują:

• zakup uli – ok. 1350 zł za 3 szt.,
• rodziny pszczele, sprzęt pszczelarski, odzież ochronna – ok. 3800 zł,
• opłaty administracyjne i ubezpieczenia – ok. 200 zł,
• roczne koszty bieżące – ok. 450 zł.

Pszczelarze mogą ubiegać się o dofinansowanie, np. 50 zł za każdą przezimowaną rodzinę pszczelą w ramach programów ARiMR oraz o refundacje kosztów sprzętu czy zakupu leków poprzez Polski Związek Pszczelarzy.

Najważniejsze formy wsparcia dla pszczelarzy

Dostępne programy obejmują:

• Dopłaty do przezimowanych rodzin pszczelich – 50 zł na rodzinę, wniosek składany do 31 maja w ARiMR;
• Refundacje od Polskiego Związku Pszczelarzy – zwrot części kosztów leków, matek pszczelich, sprzętu;
• Wnioski lokalne – nabory w samorządach, możliwość uzyskania dofinansowań celowych na zakup sprzętu czy promocję produktów.

Legalna sprzedaż miodu – formy i obowiązki

W Polsce rozróżnia się kilka form legalnej sprzedaży produktów pszczelich. Najważniejsze z nich to:

• Rolniczy Handel Detaliczny (RHD) – wymaga rejestracji w Powiatowym Lekarzu Weterynarii, obejmuje sprzedaż miodu z własnej pasieki bez udziału pośredników,
• sprzedaż bezpośrednia – możliwa również poza gospodarstwem, obejmuje miód, pyłek, pierzgę i mleczko pszczele, z ograniczeniem do sprzedaży na terenie określonym przepisami,
• sprzedaż internetowa i wysyłkowa – dozwolona w ramach RHD na terenie Polski bez pośredników, wymaga informowania klientów o składzie, pochodzeniu i warunkach przechowywania produktów,
• obowiązek oznakowania i spełnienia wymogów sanitarnych podczas produkcji, pakowania i przechowywania miodu.

Pszczelarz sprzedający produkty musi prowadzić dokumentację umożliwiającą weryfikację pochodzenia i jakości miodu.

Nowe zasady oznakowania i etykietowania miodu (2024)

Od kwietnia 2024 roku wprowadzono istotne zmiany:

• na etykiecie każdego produktu pszczelego musi być podana dokładna nazwa kraju/krajów pochodzenia miodu,
• koniec z ogólnymi określeniami typu „mieszanka miodów z UE”,
• konieczność podania numeru identyfikacyjnego pasieki wyznaczonego przez powiatowego lekarza weterynarii,
• wszystkie oznaczenia muszą być w języku polskim, trwałe i czytelne,
• okres przejściowy na zużycie zapasów z dawnymi etykietami trwa maksymalnie 12 miesięcy.

Celem jest pełna transparentność dla konsumentów i ochrona polskiego rynku przed miodami niepewnego pochodzenia.

Aspekty podatkowe i działalność gospodarcza

Kwestie podatkowe rozstrzygają się w zależności od skali działalności:

• pasieki do 80 rodzin nie płacą podatku dochodowego od sprzedaży miodu,
• nie jest konieczne prowadzenie ewidencji sprzedaży ani składanie deklaracji podatkowych z tego tytułu,
• po przekroczeniu 80 rodzin działalność musi być rozliczana jako dział specjalny produkcji rolnej, z obowiązkiem rejestracji w US i prowadzenia pełnej ewidencji kosztów/przychodów.

Możliwe jest zwolnienie z VAT w działalności rolniczej, jednak w wypadku rozwoju sprzedaży internetowej czy wysyłkowej warto skorzystać z doradztwa podatkowego.

Ubezpieczenia i ochrona przed ryzykiem

Prowadzenie pasieki wymaga posiadania ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej – OC w życiu prywatnym dla małych gospodarstw oraz wyspecjalizowanej polisy rolniczej dla większych pasiek.

• polisa OC chroni przed roszczeniami za użądlenia i szkody wyrządzone przez pszczoły,
• ubezpieczenia rolnicze mogą obejmować też sprzęt pszczelarski, rodziny pszczele oraz zabezpieczenie na wypadek chorób, klęsk i zatruć,
• dokumentacja szkody powinna zawierać opis zdarzenia, dokumenty medyczne, zeznania świadków i ewentualnie opinię eksperta.

Odpowiednia polisa zabezpiecza pszczelarza przed poważnymi stratami finansowymi, zarówno w przypadku szkód wyrządzonych przez pszczoły, jak i zdarzeń losowych.

Programy wsparcia i dotacje

Pszczelarze mogą aplikować o różne formy wsparcia:

• dopłaty do przezimowanych rodzin pszczelich (50 zł za rodzinę w roku 2025),
• refundacje od związków pszczelarskich,
• lokalne wykazy wsparcia prowadzonych przez gminy lub starostwa,
• programy edukacyjne i doradcze prowadzone przez związki oraz jednostki naukowe,
• kursy i szkolenia dla nowych pszczelarzy.

Uczestnictwo w programach wsparcia wymaga aktualnej rejestracji pasieki oraz prowadzenia pełnej dokumentacji hodowlanej.

Praktyka i bezpieczeństwo w prowadzeniu pasieki

Udana działalność pszczelarska obejmuje nie tylko sprawy urzędowe, ale także kompetencje praktyczne:

• właściwy wybór rasy pszczół – krajanki, kaukaskie, Buckfast, włoskie,
• sezonowe zarządzanie rodzinami – wiosna: kontrola przezimowania, lato: pozyskiwanie miodu i kontrola zdrowotności, jesień: przygotowanie do zimy,
• regularne kontrole zdrowotności pszczół i profilaktyczne wizyty weterynaryjne,
• prowadzenie rejestru stosowanych środków chemicznych,
• współpraca z lokalnym lekarzem weterynarii i korzystanie z porad doświadczonych pszczelarzy.

Profilaktyka chorób, dobra dokumentacja oraz ciągłe dokształcanie się są kluczowe dla sukcesu w branży pszczelarskiej.